ترس از جنگ | روش‌های درمان ترس | روانشناس نعمتی
اثرات روانی ترس از جنگ بر افراد
ترس از جنگ می‌تواند عواقب روانی شدیدی به همراه داشته باشد؛ این پیامدها ممکن است از اضطراب خفیف تا اختلالات شدید مانند PTSD (اختلال استرس پس از سانحه) متغیر باشد. افراد ممکن است دچار کابوس، وسواس به پیگیری اخبار، گوش‌به‌زنگی مفرط و حتی افسردگی شوند. این ترس، به‌ویژه اگر مزمن شود، سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و کارکرد طبیعی مغز را مختل می‌کند. در بسیاری از افراد، حتی بدون مواجهه مستقیم با جنگ، تنها از طریق شنیدن اخبار یا مشاهده تصاویر خشونت‌آمیز، واکنش‌های شدیدی به وجود می‌آید که نشانه‌های اضطراب ثانویه است.
نقش رسانه‌ها در شکل‌گیری ترس از جنگ
رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در افزایش یا کاهش ترس از جنگ ایفا می‌کنند. پخش مداوم اخبار منفی، تصاویر خشونت‌آمیز و تحلیل‌های نگران‌کننده می‌تواند ترس را در بین مخاطبان تشدید کند. حتی در مواقعی که احتمال وقوع جنگ پایین است، برخی رسانه‌ها با بزرگنمایی اخبار، ترس جمعی ایجاد می‌کنند. در مقابل، رسانه‌هایی که با آگاهی، امید، آموزش و اطلاعات صحیح همراه هستند، می‌توانند نقش مهمی در آرام‌سازی افکار عمومی داشته باشند. بنابراین یکی از گام‌های کاهش ترس از جنگ، استفاده آگاهانه از رسانه‌ها و فیلتر کردن اطلاعات مصرفی است.
اثرات ترس از جنگ بر کودکان و نوجوانان
کودکان به دلیل عدم درک کامل از سیاست، جنگ و خشونت، بیشتر در معرض آسیب هستند. آن‌ها ممکن است با شنیدن اخبار جنگ دچار بی‌خوابی، کابوس، شب‌ادراری، اضطراب جدایی و مشکلات رفتاری شوند. نوجوانان نیز ممکن است احساس ناامنی کنند و به سمت گوشه‌گیری یا پرخاشگری بروند. مهم است والدین با فرزندان خود صحبت کنند، اطلاعات را به زبان ساده و مطمئن انتقال دهند و احساس امنیت را در خانه تقویت کنند. بازی، نقاشی و مشاوره‌های روان‌شناسی از جمله راهکارهای مؤثر برای مدیریت این ترس در کودکان است.
درمان ترس از جنگ
درمان ترس از جنگ، ترکیبی از رویکردهای روان‌شناسی، دارودرمانی (در صورت نیاز) و حمایت‌های اجتماعی است. برخی از روش‌های مؤثر درمان عبارت‌اند از:
درمان شناختی-رفتاری (CBT): در این روش، افکار منفی درباره جنگ شناسایی و به چالش کشیده می‌شوند تا جایگزین افکار واقع‌گرایانه شوند.
مراقبه و تمرینات تنفسی: تمرینات تنفس عمیق، یوگا و مدیتیشن به آرام‌سازی ذهن و بدن کمک می‌کنند.
پرهیز از مصرف افراطی رسانه‌ها: محدود کردن مواجهه با اخبار و شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه در ساعات خواب.
نوشتن و بیان احساسات: نوشتن ترس‌ها در دفترچه شخصی یا گفت‌وگو با یک مشاور، سبب کاهش بار روانی می‌شود.
گروه‌درمانی یا حمایت اجتماعی: بودن در کنار دیگران و شنیدن تجربه‌های مشابه می‌تواند احساس تنهایی را کاهش دهد.
پیشگیری از گسترش ترس جمعی از جنگ
برای کاهش ترس از جنگ در سطح جمعی، لازم است جامعه از لحاظ روانی و اطلاعاتی مقاوم‌سازی شود. آموزش در مدارس، تقویت سواد رسانه‌ای، تشویق به گفت‌وگوی مثبت در خانواده و تقویت حس امید، همگی ابزارهایی هستند که می‌توانند ترس از جنگ را مدیریت کنند. همچنین، مسئولان رسانه‌ای و دولتی وظیفه دارند که اطلاعات دقیق، صادقانه و آرام‌بخش را در اختیار مردم بگذارند.
درمان‌های دارویی ترس از جنگ و اختلالات مرتبط (علمی و یونیک)
وقتی اضطراب ناشی از جنگ فراتر از تحمل روانی می‌رود، مداخلات دارویی می‌توانند مکملی نجات‌بخش در کنار روان‌درمانی باشند. داروها در درمان اختلالات مرتبط با جنگ مانند اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، اختلال استرس حاد (ASD) و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) کاربرد دارند.
مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI)
نام داروها: فلوکستین، پاروکستین، سرترالین، سیتالوپرام
این داروها انتخاب اول درمان در افرادی هستند که دچار استرس مزمن ناشی از جنگ شده‌اند. آن‌ها به تنظیم خلق، کاهش افکار منفی و کنترل علائم جسمی اضطراب کمک می‌کنند.
فایده: ایمن، مؤثر، دارای کمترین عوارض بلندمدت
مدت شروع اثر: حدود 2 تا 4 هفته
بنزودیازپین‌ها (با احتیاط و در مدت کوتاه)
نام داروها: آلپرازولام، لورازپام، دیازپام، کلونازپام
در بحران‌های حاد و کوتاه‌مدت قابل استفاده هستند اما به دلیل وابستگی، توصیه نمی‌شود در طولانی‌مدت مصرف شوند.
فایده: کاهش سریع اضطراب، رفع تنش عضلانی، بهبود خواب
احتیاط: ایجاد وابستگی و تحمل دارویی
داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای (TCA)
نام داروها: ایمی‌پرامین، آمی‌تریپتیلین
در موارد مقاوم به SSRIs و یا همراهی اضطراب با افسردگی شدید به‌کار می‌روند.
فایده: اثربخشی بالا در اضطراب‌های شدید
عوارض: خشکی دهان، خواب‌آلودگی، یبوست، کاهش فشار خون
داروهای ضدافسردگی مدرن (SNRI)
نام داروها: دولوکستین، ونلافاکسین
این داروها بر سروتونین و نوراپی‌نفرین اثر دارند و در کنترل استرس، دردهای عصبی، بی‌خوابی و افسردگی مؤثر هستند.
داروهای کمکی برای کنترل علائم خاص
پروپرانولول: کاهش تپش قلب و لرزش ناشی از اضطراب
پرازوسین: بهبود کابوس‌های شبانه در PTSD
هورمون ملاتونین: تنظیم خواب در افراد دارای اضطراب شبانه یا بی‌خوابی مزمن
نکته مهم:
درمان دارویی باید توسط روانپزشک و با توجه به سابقه سلامت روانی، سن، جنس، و شرایط جسمی بیمار تنظیم شود. استفاده خودسرانه از داروها ممکن است نه تنها کمکی نکند، بلکه وضعیت فرد را پیچیده‌تر کند.
درمان‌های غیردارویی ترس از جنگ (یونیک، روان‌شناسانه و عمیق)
ترس از جنگ، فقط یک احساس زودگذر نیست؛ بلکه می‌تواند ریشه در خاطرات، تصاویر ذهنی و آینده‌هراسی داشته باشد. در این بخش، درمان‌های غیردارویی و روان‌درمانی را به‌طور کامل بررسی می‌کنیم که در کنار دارودرمانی، به فرد کمک می‌کند تا دوباره آرامش را بازیابد.
روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT)
CBT یکی از موفق‌ترین و مستندترین روش‌ها برای درمان ترس از جنگ و PTSD است. این رویکرد کمک می‌کند فرد:
افکار منفی و اغراق‌آمیز خود را درباره خطر و ناامنی شناسایی کند
باورهای ناسالم خود درباره آینده، جنگ، مرگ یا ناتوانی را اصلاح کند
در معرض تدریجی موقعیت‌های اضطراب‌زا قرار گیرد و تاب‌آوری‌اش را بالا ببرد
مثال: اگر فردی از شنیدن صدای آژیر وحشت دارد، درمانگر با تکنیک‌های مواجهه کنترل‌شده، ترس را کاهش می‌دهد.
درمان مواجهه (Exposure Therapy)
در این روش، فرد به‌صورت کنترل‌شده و مرحله‌ای با محرک‌هایی که ترس را فعال می‌کنند، روبرو می‌شود. به مرور زمان، مغز متوجه می‌شود که خطری وجود ندارد و پاسخ اضطرابی کاهش می‌یابد.
استفاده زیاد در PTSD، فوبیا و اضطراب‌های ناشی از جنگ
گاهی از واقعیت مجازی (VR) برای بازسازی موقعیت‌های جنگی استفاده می‌شود
ذهن‌آگاهی و مراقبه (Mindfulness & Meditation)
تمرین‌های تنفسی، مدیتیشن و ذهن‌آگاهی کمک می‌کنند فرد از افکار ترسناک فاصله بگیرد و در "لحظه اکنون" زندگی کند. این تکنیک‌ها:
ضربان قلب را کاهش می‌دهند
تنفس را تنظیم می‌کنند
مغز را از خاطرات تروماتیک رها می‌کنند
یوگا و تکنیک‌های بدنی
یوگا به‌ویژه "یوگای ترمیمی" و حرکات آرام، در درمان اضطراب جنگ مؤثر است. حرکات کششی، تمرکز روی تنفس و آرام‌سازی عضلات باعث:
کاهش هورمون کورتیزول (هورمون استرس)
افزایش هورمون سروتونین
بازیابی ارتباط ذهن و بدن می‌شوند
روان‌درمانی معنوی (Spiritual Therapy)
برای افرادی که باورهای مذهبی یا معنوی دارند، گفتگو با روان‌درمانگر معنوی می‌تواند:
حس امید به آینده را تقویت کند
دیدگاه فرد را به زندگی، مرگ، امنیت و معنا تغییر دهد
اضطراب وجودی ناشی از جنگ را کاهش دهد
گروه‌درمانی (Group Therapy)
در بسیاری از مواقع، شرکت در گروه‌هایی از افراد که تجربه مشابهی از ترس، ناامنی یا جنگ داشته‌اند، می‌تواند:
حس تنهایی را کاهش دهد
حمایت اجتماعی را تقویت کند
الگوبرداری از دیگران را فراهم سازد
هنر‌درمانی و نوشتار‌درمانی
افرادی که در بیان احساسات دچار مشکل‌اند، می‌توانند با نقاشی، نوشتن، عکاسی یا مجسمه‌سازی، هیجانات خود را ابراز کنند. نوشتن خاطرات، ترس‌ها و حتی نامه‌هایی به خودِ آینده می‌تواند بسیار درمانگر باشد.
جمع‌بندی:
